Περιοχή πλούσια σε έθιμα και παραδόσεις
…είναι μία από τις πλουσιότερες περιοχές της χώρας σε λαογραφικά έθιμα και παραδόσεις, πράγμα που οφείλεται κυρίως στην ιδιαίτερη σύνθεση του πληθυσμού, αφού αποτελείται από ντόπιους, Μικρασιάτες, Πόντιους, Θρακιώτες κ.α.
Μοναδικά ήθη, έθιμα και πατρογονικές παραδόσεις αναβιώνουν σε διάφορα μέρη του νομού, όπως τα έθιμα, τα Αναστενάρια, Γυναικοκρατία – Μπάμπω – Βρεξούδια και η Παραδοσιακή Πάλη.
Τα Αναστενάρια
Τα αναστενάρια ξεκίνησαν στις αρχές του αιώνα από το χωριό Κωστί της επαρχίας Σωζοαγαθουπόλεως στην Ανατολική Ρωμυλία. Στο νομό Σερρών οι τόποι όπου τελούνται σήμερα είναι η Αγία Ελένη και η Κερκίνη. Η “πυροβασία” ή “ακαϊα” αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του εθίμου που περιστοιχίζεται από ενδιαφέρουσες μυσταγωγίες και ιεροπραξίες όπως, η τελετουργική θυσία των ζώων και η έκσταση των πιστών, με την αδιάλειπτη παρουσία της μουσικής από λαϊκούς οργανοπαίκτες. Η λαϊκή θρακική λατρεία των αναστεναριών έχει διασωθεί από την αρχαιότητα και εκτός από τη βακχεία των αναστενάρηδων, διασώζει πολλά κατάλοιπα της Διονυσιακής λατρείας.
Η τελετή ξεκινά την παραμονή της εορτής των Κωνσταντίνου και Ελένης στις 20 Μαΐου. Την ημέρα αυτή γίνεται η θυσία του ζώου (Κουρμπάνι), καθώς και η μεταφορά των εικόνων (του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης) από την εκκλησία στο κονάκι του χωριού. Το πρωί της 21ης Μαΐου οι αναστενάρηδες μεταφέρουν τα εικονίσματα και τα εναποθέτουν στο αγίασμα, τόπο ιερό μέσα στο άλσος. Το απόγευμα τελείται η πρώτη πυροβασία. Όταν σχηματιστεί η θράκα ειδοποιούνται οι αναστενάρηδες και υπό τους ήχους της μουσικής φτάνουν σε πομπή και αρχίζουν τον κυκλικό χορό γύρω και πάνω από τη φωτιά. Ανάλογες τελετές, κλειστές αυτή τη φορά μέσα στο κονάκι, γίνονται και την ημέρα της εορτής του Αγίου Αθανασίου στις 18 Ιανουαρίου.
Γυναικοκρατία – Μπάμπω – Βρεξούδια
Η γιορτή της Μπάμπως ή της μαμής είναι ένα πανάρχαιο έθιμο. Στην Ελλάδα μεταφέρθηκε από τους κατοίκους της Ανατολικής Ρωμυλίας, που εγκαταστάθηκαν στην Θράκη και στην Μακεδονία. Στη Μονοκκλησιά το έθιμο έφεραν το 1923 πρόσφυγες από την Πέτρα της Ανατολικής Θράκης. Με τα δρώμενα του εθίμου αυτού τιμάται η αναπαραγωγή, η γέννηση των παιδιών και η γυναίκα που τα φέρνει στον κόσμο. Αποτελεί μάλιστα μια μακρινή ανάκληση του μητριαρχικού πνεύματος. Κάθε χρόνο στις 8 Ιανουαρίου αναβιώνει το έθιμο της “Γυναικοκρατίας” ή της “Μπάμπως” ή “Βρεξούδια” στα Δημοτικά Διαμερίσματα της Μονοκκλησιάς, της Ν. Πέτρας, της Α. Καμήλας της Λιβαδιάς αλλά και προσφάτως στο Χαρωπό. Από τα χαράματα, οι γυναίκες με φωνές και με τη συνοδεία ορχήστρας αναγγέλλουν θορυβωδώς το γεγονός πως το χωριό βρίσκεται πλέον κάτω από την εξουσία τους. Οι παντρεμένες γυναίκες εκλέγουν μια γυναίκα για πρόεδρο και στη συνέχεια τα υπόλοιπα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, που είναι επίσης αποκλειστικά γυναίκες. Στη συνέχεια καταλαμβάνουν τα δημόσια κτίρια, χτυπούν τις καμπάνες της εκκλησίας, συγκεντρώνουν χρήματα για τα έξοδα της ημέρας καθώς και προμήθειες για το βραδινό γλέντι. Οι άνδρες την ημέρα αυτή ασχολούνται με τις δουλειές του σπιτιού και απαγορεύεται να κυκλοφορούν στο δρόμο. Φορώντας την ποδιά της νοικοκυράς πλένουν ρούχα, σιδερώνουν και φροντίζουν τα παιδιά. Η ποινή για τους παραβάτες είναι το κατάβρεγμα, το γδύσιμο και αποτελεί το γλέντι όλων των γυναικών. Το ξημέρωμα της άλλης μέρας θα βρει το χωριό στην συνήθη πρότερη κατάστασή του.
Παραδοσιακή Πάλη
Η παραδοσιακή πάλη είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα πανηγύρια. Τέτοια πανηγύρια γίνονται:
Στη Σκοτούσσα (ξεκινά στις 8 Σεπτεμβρίου, ανήμερα της γιορτής των γενεθλίων της Θεοτόκου). Στο πανηγύρι στον οικισμό “Πύργος” της Μαυροθάλασσας (παραμονή της Αγίας Μαρίνας 16 – 17 Ιουλίου). Στα Πανηγύρια της Ηράκλειας (τέλος Αυγούστου), της Νιγρίτας (Αγ. Αθανασίου Νιγρίτας 2 Μαΐου, του Αγίου Θωμά Νιγρίτας Κυριακή μετά το Πάσχα, Ιωάννου του προδρόμου Φλάμπουρο 24 Ιουνίου, του Αγ. Γεωργίου Ανθής 23 Απριλίου, του Αγ. Παντελεήμονα Θερμών 27 Ιουλίου, της Ζωοδώχου Πηγής Τερπνής Παρασκευή μετά το Πάσχα, καθώς και στο Σκούταρι. Εκεί ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει τους τελευταίους παραδοσιακούς παλαιστές, τους “πεχλιβάνηδες”. Οι αθλητές, πριν ξεκινήσουν τον αγώνα, φορούν το λεγόμενο “κιουσπέτι” ή “κισπέτι”, ένα παντελόνι μέχρι τα γόνατα, φτιαγμένο από κατεργασμένο δέρμα κατσικιού, ενώ αλείφουν όλο τους το σώμα με λάδι.
Η είσοδος των αθλητών στο “αλώνι” (αγωνιστικό χώρο) γίνεται με εντυπωσιακό τρόπο, με χτυπήματα των χεριών στα γόνατα και άλλα “τσαλίμια”. Καθ’ όλη τη διάρκεια των αγώνων ακούγεται ο ήχος του ζουρνά και του νταουλιού, που δεν θα σταματήσει παρά μόνο τη στιγμή της ανάδειξης του μεγάλου νικητή.
Φωτογραφικό Υλικό
